Φθινόπωρο 1826. Η Επανάσταση στην Ρούμελη κινδυνεύει. Το Μεσολόγγι έχει πέσει από τον Απρίλιο, η Αθήνα πολιορκείται, πολλές περιοχές έχουν περιέλθει στην κατοχή των Τούρκων.
Ο πρόεδρος της «Διοικητικής Επιτροπής» (κυβέρνησης) Ανδρέας Ζαΐμης έχει διορίσει από τον Ιούλιο του 1826 τον Γεώργιο Καραϊσκάκη αρχιστράτηγο της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας. Ο «γιος της καλογριάς» ανακουφίζει πρόσκαιρα τους πολιορκημένους στην Ακρόπολη ενισχύοντάς τους με στρατιώτες και πολεμοφόδια και επικρατώντας σε μάχες στην περιοχή των Αθηνών.
Ξεκινά δε εκστρατεία στην Ρούμελη, ώστε από τη μία πλευρά να ανυψώσει το καταρρακωμένο ηθικό των Ελλήνων και από την άλλη πλευρά να προκαλέσει αντιπερισπασμό και να αποκόψει τους πολιορκητές του Κιουταχή από ενισχύσεις και ανεφοδιασμό.
Μετά μία σειρά περιορισμένων συγκρούσεων, όπως εκείνες στην Δομβραίνα και στην Αταλάντη, ο Καραϊσκάκης αποφασίζει να καταλάβει την Αράχωβα που είχε μεγαλύτερη στρατηγική σημασία. Με το ίδιο σκεπτικό, εναντίον της Αράχωβας κινείται ο Μουσταφάμπεης με 2.000 επίλεκτους στρατιώτες και 200 ιππείς.
Στις 18 Νοεμβρίου ελληνικό σώμα 500 αντρών περίπου καταφέρνει να φτάσει πρώτο στην περιοχή καταλαμβάνοντας ισχυρές θέσεις μέσα στην κωμόπολη, ενώ οι Τουρκαλβανοί που ακολούθησαν, οχυρώθηκαν στην ύπαιθρο έξω από την Αράχωβα.
Σύντομα έφτασε και ο υπόλοιπος ελληνικός στρατός, οπότε οι Οθωμανοί αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν, χωρίς όμως να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους. Η κατάσταση έγινε ακόμη δυσμενέστερη για αυτούς, όταν οι καιρικές συνθήκες χειροτέρευσαν κι εκείνοι ήταν εκτεθειμένοι στο χιόνι και το κρύο επάνω στο βουνό. Ενισχύσεις από άλλες τουρκικές φρουρές προς τον Μουσταφάμπεη δεν κατάφερναν να φθάσουν, αφού ο Καραϊσκάκης είχε αποκλείσει όλα τα περάσματα.
Τις επόμενες ημέρες οι Τούρκοι ζήτησαν να συνθηκολογήσουν. Ο Καραϊσκάκης απαίτησε τότε να του παραδώσουν τα Σάλωνα και την Λιβαδειά και να κρατήσει ομήρους τους επικεφαλής μπέηδες (Μουσταφάμπεη και Κεχαγιάμπεη), πράγμα το οποίο δεν έγινε δεκτό. Και οι επόμενες, όμως, διαπραγματεύσεις δεν καρποφόρησαν. Η μόνη λύση για τους εξαντλημένους Τούρκους έμοιαζε να είναι μια ηρωική έξοδος. Αποφασίστηκε για το βράδυ της 23ης Νοεμβρίου.
Ωστόσο, κατά τη διάρκεια συμπλοκών, που εξακολουθούσαν κανονικά, ο Μουσταφάμπεης τραυματίστηκε θανάσιμα. Τελικά η έξοδος επιχειρείται στις 24 Νοεμβρίου με διαταγή του Κεχαγιάμπεη. Αν και λόγω της σφοδρής χιονόπτωσης οι Τούρκοι δεν έγιναν αμέσως αντιληπτοί, όταν οι Έλληνες διαπίστωσαν τη φυγή τους, τους καταδίωξαν και ακολούθησε σφαγή. Πάντως, πολλοί στρατιώτες που κατάφεραν να γλυτώσουν από τη μάχη, έχασαν τη ζωή τους από τις κακουχίες και τα κρυοπαγήματα.
Εκτιμάται ότι από τους 2.200 Τούρκους, 1.500 σκοτώθηκαν και περίπου 200 αιχμαλωτίστηκαν. Από το ελληνικό στρατόπεδο, νεκροί και τραυματίες δεν έφθασαν τους 20.
Η μάχη της Αράχωβας αποτέλεσε για τους Οθωμανούς τη δεύτερη μεγαλύτερη καταστροφή μετά εκείνη του Δράμαλη στα Δερβενάκια, γεγονός που αναπτέρωσε το φρόνημα των Ελλήνων. Δυστυχώς όμως δεν ήταν αρκετή για να λύσει την πολιορκία της Ακροπόλεως, η οποία συνεχίστηκε για έξι μήνες ακόμη, στοιχίζοντας τη ζωή και του ίδιου του Καραϊσκάκη, πριν τελικά παραδοθεί η πόλη των Αθηνών.
